gen. bryg. dr Roman Górecki

ur. 27 sierpnia 1889 r. w Starej Soli – zm. 9 sierpnia 1946 r. w Anglii. Prezes Rady Nadzorczej i Zarządu BGK w latach 1927 – 1935 i 1936-1941.Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie, gdzie w 1914 r. uzyskał tytuł doktora prawa, działacz założonej we Lwowie w 1909 r. Organizacji Młodzieży Niepodległościowej “Zarzewie”, która wyodrębniła się ze Związku Młodzieży Polskiej “Zet”, działającej w trzech zaborach konspiracyjnej organizacji polskich studentów, oficer Legionów Polskich, do których wstąpił w 1914 r. na czele sformowanego przez siebie plutonu strzelców, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1920 r. W Wojsku Polskim m.in. szef Korpusu Kontrolerów oraz I zastępca szefa Administracji Armii, od 31 marca 1924 r. generał brygady, związany  z obozem piłsudczyków. Po przewrocie majowym 1926 r. był bohaterem głośno komentowanego wydarzenia, a mianowicie meldunku o wyborze Józefa Piłsudskiego prezydentem RP, jaki gen. Górecki na czele oficerów warszawskiego garnizonu złożył stojącemu na placu Saskim w Warszawie pomnikowi księcia Poniatowskiego. „Górecki stanąwszy na baczność przed pomnikiem, złożył o tym meldunek księciu Józefowi. Zapewniano przy tym, że Poniatowski, wysłuchawszy, ani drgnął, natomiast koń Marka Aureliusza z rzymskiego Kapitolu, pomny dawnych dziejów, rżał radośnie, patrząc Góreckiemu w oczy”.

1 lipca 1927 r. obejmuje stanowisko prezesa Rady Nadzorczej i Zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego, które z przerwą od 13 października 1935 r. do 15 maja 1936 r. na pełnienie funkcji ministra przemysłu i handlu piastuje do września 1941 r., kierując jednocześnie powołaną 6 grudnia 1939 r. przez rząd RP na uchodźctwie Komisją do Uregulowania i Załatwiania Interesów Zagranicznych BGK.  W latach 1926 -1929 prezes Wojskowego Klubu Sportowego „Legia” Warszawa. Dzięki organizatorskim talentom prezesa Góreckiego i jego zastępcy Zygmunta Wasseraba, Legii udaje się wybudować przy ul. Łazienkowskiej w Warszawie stadion sportowy im. J. Piłsudskiego, oddany do użytku 10 sierpnia 1930 r. W 1927 r. gen. Górecki zostaje prezesem Polskiej Ligi Piłki Nożnej, która organizuje pierwszoligowe rozgrywki o mistrzostwo kraju. W latach 1928-1931 jest prezesem Polskiego Touring Klubu, organizacji oficjalnie reprezentującej polską turystykę na forum międzynarodowym. W 1928 r. zakłada Federację Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, największą w kraju organizację kombatancką, której komendantem jest do wybuchu wojny. Był również założycielem i prezesem polskiej sekcji Międzynarodowej Federacji Byłych Kombatantów oraz w latach 1929-1930 prezesem Ligi Morskiej i Rzecznej, której kontynuatorką był Liga Morska i Kolonialna. Był autorem wydanej w 1928 r. książki  "BGK w życiu gospodarczym Polski”, z której pochodzi cytat definiujący ówczesną misję BGK: „Pojecie zysku w BGK nie może być identyczne z pojęciem zysku w innej instytucji finansowej, bo BGK nie jest instytucją, która by pracowała na zysk. Zysk Banku – to postęp ogólny w życiu gospodarczym Polski”. Słowa te prezes Górecki wypowiedział publicznie na swojej pierwszej jako prezes BGK konferencji prasowej 24 lutego 1928 r. Na tej samej konferencji powiedział również, mając na myśli BGK, że „głównym moim celem jest doprowadzenie instytucji pod względem organizacyjnym do takiego stanu, by mógł być wzorem instytucyj finansowych w kraju”.  

  

6 września 1939 r. specjalnym pociągiem prezes Górecki organizuje w kierunku oddziału BGK w Równem na Kresach ewakuację centrali BGK wraz z częścią personelu, środkami finansowymi, najważniejszymi dokumentami i bezcennymi depozytami Biblioteki Narodowej (m.in. Kazania Świętokrzyskie, Psałterz Floriański, rękopisy partytur Chopina) i Biblioteki w Pelplinie (egzemplarz Biblii Gutenberga). Po wkroczeniu 17 września 1939 r. Armii Czerwonej BGK ewakuuje się do Rumunii, a stamtąd do Paryża i Londynu. Na emigracji prezes Górecki zabezpiecza zagraniczne interesy i zobowiązania BGK, organizuje akcję informacyjną i wydawniczą na temat polityki gospodarczej Niemiec w okupowanej Europie, dla pracowników BGK w kraju, niewoli i emigracji organizuje akcję wysyłania paczek z żywnością i środkami finansowymi, dzięki jego staraniom pracownicy BGK, którzy znaleźli się w Anglii, mają dostęp do bezpłatnych praktyk w brytyjskich bankach. Po odwołaniu przez rząd RP na uchodźctwie we wrześniu 1941 r. ze stanowiska przewodniczącego Komisji do Uregulowania i Załatwiania Interesów Zagranicznych BGK prowadzi m.in. wykłady z bankowości dla polskich studentów w Glasgow, pisze. W 1946 r. wydaje w Londynie książkę „Gospodarczy dorobek Polski w latach 1918-1939” i 9 sierpnia tego roku umiera w Szpitalu Wojennym w Iscoyd Park. Pochowany został na cmentarzu w Whitchurch. Był kawalerem Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Niepodległości, Złotego Krzyża Zasługi, trzykrotnie Krzyża Walecznych, francuskiego Krzyża Kawalerskiego Legii Honorowej oraz belgijskiego Krzyża Komandorskiego Orderu Leopolda.

Stefan Starzyński

ur. 19 sierpnia 1893 r. w Warszawie – prawdopodobnie 17 sierpnia lub 17 października 1943 r. zamordowany w obozie koncentracyjnym w Dachau. W latach 1926-1929 jako dyr. departamentu prezydialnego a następnie wiceminister reprezentował w Radzie Nadzorczej BGK Ministerstwo Skarbu, w latach 1932-1933 wiceprezes Rady Nadzorczej i Zarządu BGK.

Stefan Starzyński po relegowaniu z gimnazjum publicznego w Łowiczu za udział w strajku szkolnym z 1905 r. kontynuuje naukę w prywatnych gimnazjach, a następnie ekonomię na Wyższych Kursach Handlowych (obecnie Szkoła Główna Handlowa), którą kończy w 1914 r. W międzyczasie prowadzi konspiracyjną działalność w Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, za co po wcześniejszych aresztowaniach w 1910 r. skazany zostaje na miesiąc więzienia w Cytadeli. Członek Polskiej Organizacji Narodowej, Związku Strzeleckiego, gdzie był pod pseudonimem „Lew” był redaktorem pisma, Związku Walki Czynnej i Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 1914 r. w Legionach Polskich, przeszedł cały szlak bojowy I Brygady Józefa Piłsudskiego. W Wojsku Polsku od 1918 r. szef sztabu 9 Dywizji Piechoty, oficer wywiadu II Oddziału Sztabu Generalnego, za odwagę i ofiarność odznaczony Krzyżem Walecznych, z armii odchodzi w 1921 r. w stopniu kapitana i rok później mianowany zostaje majorem. W latach 1922-1924 jest sekretarzem generalnym Polskiej Komisji Reewakuacyjnej i Specjalnej, powołanej w celu realizacji postanowień  kończącego wojnę polsko-bolszewicką traktatu ryskiego, podpisanego 18 marca 1921 r.

W 1924 r. rozpoczyna pracę w administracji państwowej, początkowo w sekretariacie Komitetu Ekonomicznego Ministrów i Ministerstwie Skarbu, gdzie m.in. zajmował zwalczaniem korupcji wśród posłów. Na znak protestu przeciwko wstrzymaniu przez premiera Skrzyńskiego postulowanym przez Starzyńskiego zajmowaniu diet poselskich skorumpowanym parlamentarzystom podaje się 1 marca 1926 r. do dymisji. Po przewrocie majowym 1926 r. wraca do administracji państwowej jako urzędnik ds. szczególnych zleceń w kancelarii premiera Kazimierza Bartla, następnie w październiku 1926 r. rozpoczyna pracę w Ministerstwie Skarbu jako dyrektor departamentu prezydialnego, a od września 1929 r. do grudnia 1933 r. jest wiceministrem skarbu oraz komisarzem generalnym Pożyczki Narodowej. Związany z obozem piłsudczyków w latach 1930-1933 był posłem na Sejm z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem oraz od 1938 r.  senatorem. Od 1931 r. wykłada w Wyższej Szkole Handlowej, swojej macierzystej uczelni. W drugiej połowie lat 30-tych wiąże się politycznie z Obozem Zjednoczenia Narodowego, stając się jednym z jego czołowych działaczy. 

 2 sierpnia 1934 r. Stefan Starzyński zostaje komisarycznym prezydentem Warszawy z zadaniem uporządkowania niestabilnej sytuacji politycznej i finansowej stolicy. Od 1935 r. prezes Związku Miast Polskich. Za czasów jego prezydentury Warszawa powiększyła się terytorialnie poprzez wykup z rąk prywatnych m.in. Lasu Kabackiego i Olszynki Grochowskiej oraz dynamicznie rozbudowywała. Rozbudowana została m.in. sieć wodociągowa, kanalizacyjna, elektryczna i tramwajowa, wybudowano ponad 40 szkół, ponad 100 tys. mieszkań, parki miejskie, ukończono budowę siedziby Muzeum Narodowego i Biblioteki Publicznej, zbudowano siedziby Teatru Powszechnego i Muzeum Dawnej Warszawy, poddano renowacji wiele zabytków, zmodernizowano trasy wylotowe i miejskie szpitale, powstały muzea na Zamku Królewskim i Piłsudskiego w Belwederze, przygotowano projekt budowy 25-kilmetrowego odcinka metra oraz mostu Piłsudskiego. W 1937 r. powstał 4-letni plan rozwoju miasta na lata 1938 -1941. Plany Starzyńskiego wybiegały w lata pięćdziesiąte, kiedy w Warszawie miała odbyć się letnia olimpiada, a w bliższej perspektywie z okazji 25 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, w 1944 r. w Warszawie miała odbyć się światowa wystawa przemysłowa. 27 lipca 1939 napisał testament, w którym własne zbiory sztuki zapisał Muzeum Narodowemu.

  

Po wybuchu wojny Stefan Starzyński odmawia ewakuacji ze stolicy i zostaje Cywilnym Komisarzem przy Dowództwie Obrony Miasta, organizując obronę Warszawy z udziałem miejskich urzędników i jej mieszkańców. Jego żarliwe przemówienia radiowe podtrzymywały na duchu broniące się miasto. 23 września przemawia po raz ostatni: ”Chciałem, by Warszawa była wielka. Wierzyłem, że wielka będzie. Ja i moi współpracownicy kreśliliśmy plany, robiliśmy szkice wielkiej Warszawy przyszłości. I Warszawa jest wielka. Prędzej to nastąpiło, niż przypuszczaliśmy. Nie za lat pięćdziesiąt, nie za sto, lecz dziś widzę wielką Warszawę. Gdy teraz do was mówię, widzę ją przez okna w całej wielkości i chwale, otoczoną kłębami dymu, rozczerwienioną płomieniami ognia, wspaniałą, niezniszczalną, wielką, walczącą Warszawę.  I choć tam, gdzie miały być wspaniałe sierocińce - gruzy leżą, choć tam, gdzie miały być parki - dziś są barykady gęsto trupami pokryte, choć płoną nasze biblioteki, choć palą się szpitale - nie za lat pięćdziesiąt, nie za sto, lecz dziś Warszawa broniąca honoru Polski jest u szczytu swej wielkości i chwały”. Po kapitulacji miasta współtworzy struktury podziemnej administracji oraz współpracuje z pierwszym komendantem głównym Służby Zwycięstwa Polski gen. M. Karaszewiczem-Tokarzewskim.

 27 października 1939 r. Niemcy aresztują Stefana Starzyńskiego w jego gabinecie w ratuszu miejskim. Do końca grudnia 1939 r. więziony jest na Pawiaku, a następnie przewieziony w nieznanym kierunku. Jedną z prawdopodobnych dat jego śmierci jest 17 sierpnia lub października 1943 r. w obozie koncentracyjnym w Dachau, choć w grę wchodzą też inne miejsca oraz daty. Wiadomo tylko z całą pewnością, że został przez Niemców zamordowany. Symboliczny grób prezydenta Starzyńskiego znajduje się na warszawskich Powązkach. Był kawalerem Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari, Polonia Restituta, Krzyża Niepodległości, trzykrotnie Krzyża Walecznych oraz pośmiertnie odznaczony w 2010 r. Orderem Orła Białego. Od 1999 r.  Honorowy Obywatel m.st. Warszawy, jego imieniem nazwane są warszawskie szkoły, ulica i rondo, Las Kabacki, 10 Warszawski Pułk Samochodowy oraz osiedle mieszkaniowe i ulica w Łowiczu. W Warszawie stoją również dwa pomniki oraz dwie tablice upamiętniające Stefana Starzyńskiego. W plebiscycie zorganizowanym przez redakcję "Gazety Wyborczej", "Radio Kolor" i Warszawski Ośrodek Telewizyjny wybrany "Warszawiakiem Stulecia".